Nieuwsflits Stad en Regio

In de uitwerking van plannen van het nieuwe kabinet is beperkt aandacht voor de lange termijn. Deze gaat voornamelijk uit naar prioriteiten hier en nu zoals de bestrijding van armoede en het behoud van koopkracht. Dat schrijven het SCP, het CPB en het PBL in hun gezamenlijke rapport ‘Reflectie brede welvaart Prinsjesdag 2024’. (Planbureau voor de Leefomgeving, 19 september 2024)

Het kabinet ondersteunt werkende middeninkomens en kwetsbare groepen met een pakket aan koopkrachtmaatregelen. De meeste mensen krijgen daardoor volgend jaar naar verwachting meer te besteden. Zo wil het kabinet de bestaanszekerheid vergroten en mensen stimuleren om meer te gaan werken. Dat schrijven minister Van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie in hun begroting die vandaag is overhandigd aan de Tweede Kamer. (Persbericht ministerie van SZW, 18 september 2024)

Het kabinet wil dat mensen met dreigende schulden eerder in beeld komen, voordat financiële problemen zich opstapelen. Daarom wil staatssecretaris Jurgen Nobel (Participatie en Integratie) ruimte bieden aan een proef van de Belastingdienst en de Dienst Toeslagen. Zij mogen onder voorwaarden informatie over betalingsachterstanden delen met gemeenten. Die kunnen vervolgens sneller hulp bieden aan inwoners met financiële zorgen. (Persbericht ministerie van SZW, 20 september 2024)

Het PBL heeft in kaart gebracht in hoeverre Nederland de leefomgevingsdoelen uit de Nationale Omgevingsvisie weet te bereiken. Op het vlak van verstedelijking, economie en mobiliteit zijn positieve ontwikkelingen te zien; zo vindt de laatste tien jaar rond de 60 procent van de woningbouw plaats binnen bestaand bebouwd gebied. De indicatoren op het gebied van duurzaamheid – energietransitie en circulaire economie, natuur- en waterkwaliteit, en milieukwaliteit – tonen weinig vooruitgang. Dit constateert het PBL in de tweejaarlijkse Monitor Nationale Omgevingsvisie. De resultaten van de Monitor NOVI zijn sterk in lijn met eerdere jaren. (Planbureau voor de Leefomgeving, 20 september 2024)

In vergelijking met het traditionele centrale energiesysteem vraagt opwekken en transporteren van duurzame energie veel ruimte. Nu de energietransitie op gang is, blijkt er steeds vaker weinig plaats voor bijvoorbeeld nieuwe kabels of windmolens. Dat moet je vóór zijn. Wat kan je daarbij leren van het programma ‘Ruimte voor de Rivier’, vroegen Nienke Maas (TNO Vector) en Geert Roovers (Saxion Hogeschool, Antea Group) zich af. Het onderzoeksprogramma ‘Ruimte voor Energie’ van TNO ging op zoek naar lessen in relatie tussen ruimtelijke ontwikkeling en het energiesysteem. (TNO Nieuws, 18 september 2024)

Nederland staat voor een veelheid aan transities, die allemaal een claim doen op de ruimte. Hoe gaan we om met de ruimtelijke puzzel die – zo weten we nu al – gewoonweg niet past? Onderzoeker en adviseur Wouter Jan Verheul laat zien hoe we slimmer met de beperkte ruimte om kunnen gaan. (Gebiedsontwikkeling.nu, 20 september 2024)

De vierde druk is uit van het boek ‘Zo werkt gebiedsontwikkeling’, geschreven door Friso de Zeeuw, adviseur gebiedsontwikkeling en emeritus-hoogleraar gebiedsontwikkeling aan de TU Delft. Is het vakgebied zo in verandering dat een update van het standaardwerk over gebiedsontwikkeling nodig is? De Zeeuw vindt van wel. “Het meeste uit het verleden blijft relevant.” (Gebiedsontwikkeling.nu, 24 september 2024)

Wanneer heeft onze omgeving ruimtelijke kwaliteit? Is dat een huis aan het kanaal, of dat prachtige vormgegeven bezoekerscentrum in het bos? (Planbureau voor de Leefomgeving, 23 september 2024)

Het is een begrip dat snel aan importantie wint bij gebiedsontwikkeling: rechtvaardigheid. Onderzoekers Max Weghorst, Edwin Buitelaar en Peter Pelzer hebben een conceptueel model ontwikkeld dat het gesprek hierover in de praktijk gemakkelijker moet maken. Ze illustreren hun aanpak aan de hand van een Utrechts voorbeeld: de bruggen in het project Merwede. (Gebiedsontwikkeling.nu, 24 september 2024)

Het terugdringen van de woningnood is een topprioriteit van dit kabinet. Er is jarenlang te weinig gebouwd in verhouding tot de groei van de bevolking en kleinere huishoudens. Naast dat er meer en sneller gebouwd moet worden, wordt er ook gewerkt aan de betaalbaarheid en kwaliteit van woningen en de leefomgeving. Onder meer met het vereenvoudigen van de huurtoeslag, een aanpak voor funderingsschade, het maken van nieuwe Nationale Prestatieafspraken met woningcorporaties (NPA) en de voortzetting van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV). Ook moeten er keuzes worden gemaakt in de Nederlandse schaarse ruimte voor onder andere wonen en werken, landbouw en defensie. (Persbericht ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, 18 september 2024)

Maximaal 95.000 woningen komen bij de woningvoorraad, als gebouwd wordt volgens het principe ‘straatje erbij’. Bestaande woonkernen krijgen dan aan de rand één extra straat. Deze aanpak vraagt beperkt extra ingrijpen: voorzieningen en infrastructuur zijn er immers al, voordeel is dat in de lokale vraag naar woningen wordt voorzien. Bij ruim tweeduizend dorpen en steden kan een ‘straatje erbij’ komen, berekende het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit kan in de komende jaren ongeveer 10 procent van de woningbouwopgave lenigen. (Planbureau voor de Leefomgeving, 24 september 2024)

Ouderen geven hun gemeente gemiddeld een 6,4 voor de inzet voor senioren. Vanwege het gebrek aan levensloopbestendige woningen krijgen veel gemeenten van hun 55-plus-inwoners een onvoldoende. De seniorvriendelijkste gemeente van Nederland is Oldenzaal, die met een 7,1 een ruime voldoende van haar oudere inwoners verdient. Dit blijkt uit een peiling van Vereniging Eigen Huis onder 34.600 leden van 50 jaar en ouder. (Persbericht Vereniging Eigen Huis, 24 september 2024)

In augustus 2024 waren de prijzen van bestaande koopwoningen gemiddeld 11,2 procent hoger dan in augustus 2023. Dat is de grootste stijging in twee jaar. Ten opzichte van juli 2024 stegen de prijzen in augustus met 1,1 procent. (CBS, 23 september 2024)

De gemeente Utrecht wil 25.000 woningen bouwen in polder Rijnenburg, ten westen van de stad. Het moet een wijk worden die grotendeels bestaat uit appartementen. Het gemeentebestuur wil dat er ook voorzieningen komen zoals scholen, ruimte om te sporten en autowegen. Dit om de leefbaarheid te garanderen. Dat blijkt uit de plannen die de gemeente naar buiten heeft gebracht. (RTV Utrecht, 20 september 2024)

Om bouwprojecten vlot te kunnen trekken en de bouw van betaalbare woningen mogelijk te blijven maken, trekt het college jaarlijks 10 miljoen euro uit, zo meldt wethouder Hester van Buren van Financiën bij de presentatie van de Begroting voor 2025. Amsterdam kampt met een groot tekort aan betaalbare woningen. (NUL20, 19 september 2024)

Amsterdam ziet de plannen voor de bouw van bijna tienduizend woningen op het zogeheten Cornelis Douwesterrein in Amsterdam Noord in rook opgaan. Het Kabinet-Schoof vindt de aanwezigheid van Damen Shiprepair in Amsterdam zo belangrijk, dat de provincie Noord-Holland is gevraagd de locatie van de scheepsreparatiewerf op de noordelijke IJ-oever aan te wijzen als 'industrieterrein van provinciaal belang'. (NUL20, 19 september 2024)

Op steenworp afstand van het historisch centrum gaat Amersfoort een nieuwe woonwijk bouwen. Rondom de oude, industriële gebouwen van de Nieuwe Stad komen een aantal van de hoogste woontorens van de stad. De gemeenteraad heeft ingestemd, al zijn er ook flinke zorgen. (RTV Utrecht, 22 september 2024)

‘Not in my backyard’ is vaak de reactie van omwonenden als er ergens gebouwd gaat worden. Toch brengen nieuwe woningen vaak nieuwe mogelijkheden voor bestaande bewoners: meer voorzieningen, verbeterde leefbaarheid en een impuls voor de wijk. De provincie Zuid-Holland liet het spel Buurthelden ontwikkelen, waarbij bewoners dit zelf kunnen ervaren voor het optoppen, aanplakken en uitplinten van een bestaand gebouw. (Persbericht provincie Zuid-Holland, 19 september 2024)

Op vrijdagmiddag 20 september is aan de Stripmaker in Almere bekendgemaakt dat het consortium Steenvlinder het stokje overneemt om het systeem WikiHouse landelijk op te schalen. De ontwikkeling van het WikiHouse-systeem is begeleid vanuit het Woningbouwatelier en gefinancierd door het Fonds Verstedelijking Almere van het programma Almere 2.0. In de wijk aan de Stripmaker in Almere wonen inmiddels 27 ‘zelfbouwers’ in hun eigen WikiHouse. (Persbericht provincie Flevoland, 23 september 2024)

De Nederlandse economie heeft letterlijk ruimte nodig om ons verdienvermogen te kunnen versterken. Het kabinet kiest er daarom op Prinsjesdag voor om in 2025 en daarna extra te investeren in innovatie, strategische technologieën en digitalisering. Tegelijkertijd krijgen het ondernemingsklimaat en de arbeidsproductiviteit steun. Eerder voorgenomen versoberingen van fiscale regelingen voor ondernemers zoals de expatregeling, inkoop van eigen aandelen, mkb-winstvrijstelling en de renteaftrek binnen de vennootschapsbelasting worden grotendeels of geheel teruggedraaid. (Persbericht ministerie van Economische Zaken, 18 september 2024)

De verwachte economische groei verschilt meer dan anders per regio. In regio’s met veel diensten, Groot Amsterdam voorop, groeit de economie. Maar industriële regio’s groeien niet of nauwelijks en krijgen soms te maken met krimp. Dat en meer is te lezen in het Economisch Kwartaalbericht van de Rabobank. (Rabobank, 19 september 2024)

Na twee moeizame jaren keert de Nederlandse industrie in 2025 weer terug naar groei. De export trekt aan en ook in het binnenland groeit de vraag door consumenten die geleidelijk hun geld weer laten rollen. Daarnaast zal hernieuwde voorraadopbouw voor enige productieprikkels zorgen. Doordat het herstel op de voor de Nederlandse industrie zo belangrijke mondiale halfgeleidermarkt doorzet, komen de investeringen in chipmachines weer beter op gang. Daar staat tegenover dat de beperkte groei van de Europese afzetmarkten, en de relatief hoge energieprijzen de industriële productiegroei in 2025 nog temperen tot 2%. Toch vormt dit een duidelijke omslag, komend van 3% krimp in 2024. (ING Nieuws, 20 september 2024)

Al langer is bekend dat problemen met de levering van elektriciteit een bedreiging vormen voor de economische ontwikkeling van Nederland. Problemen met de watervoorziening kunnen daar nog een flinke schep bovenop doen: het begrenzen van koelwaterlozingen, het uitblijven van de uitbreiding van het drinkwateraanbod en onzekerheden over de drinkwatervoorziening aan bedrijven kunnen volgens de Koninklijke Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW) en de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische industrie (VNCI) leiden tot een aantasting van het vestigingsklimaat voor waterafhankelijke bedrijven. (VEMW, 19 september 2024)

Het kabinet kiest in haar regeerprogramma voor duidelijke focus en maakt scherpe keuzes. Die worden in 2025 direct zichtbaar, zo blijkt uit de begroting voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). OCW brengt de basis op orde voor een goede toekomst voor leerlingen, studenten, wetenschappers, journalisten en creatieve makers. In het vervolgonderwijs en de wetenschap staan grote bezuinigingen voor de deur. (Ministerie OCW, 18 september 2024)

In augustus 2024 waren er 9,8 miljoen mensen met betaald werk. Dit aantal is in de afgelopen drie maanden gedaald met gemiddeld 18 duizend per maand. Hiermee was 73,0 procent van de mensen van 15 tot 75 werkzaam. Tot en met juli bleef de arbeidsparticipatie nog vrijwel gelijk. Het aantal werklozen is in de afgelopen drie maanden licht toegenomen, met gemiddeld 2 duizend per maand tot 374 duizend. Daarmee kwam het werkloosheidspercentage in augustus uit op 3,7. (Persbericht UWV, 19 september 2024)

Het percentage werkende 65-jarigen is toegenomen van 14,9 in het tweede kwartaal van 2013 naar 49,6 in het tweede kwartaal van 2024. Sinds de start van de reeks in 2013 neemt de nettoarbeidsparticipatie van 55-plussers toe. Het afgelopen jaar nam bij 55- tot 60-jarigen de arbeidsparticipatie licht af. Dat meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers. (CBS, 19 september 2024)

Het ontwerp voor het iconische Van Unnikgebouw van de Universiteit Utrecht is bekend. Het project heet Uniek en staat onder leiding van Mecanoo. Niet alleen het Van Unnikgebouw ondergaat een transformatie, ook het omliggende gebied. (RTV Utrecht, 23 september 2024)

Het ministerie van Klimaat en Groene Groei investeert in een schoon en welvarend Nederland. We zorgen voor meer duurzame en betaalbare energiebronnen, waarbij kernenergie een belangrijke rol gaat spelen. Zo worden we minder afhankelijk van het buitenland en zorgen we dat er voldoende schone energie beschikbaar is voor de verduurzaming van onze economie. Het aanpakken van het volle stroomnet en de betaalbaarheid is een belangrijke prioriteit. Daarmee wordt Nederland schoner, bouwen we een nieuw energiesysteem en pakken we volop de kansen van de groene economie van de toekomst. (Persbericht ministerie van Klimaat en Groene Groei, 19 september 2024)

In een vandaag gepubliceerd verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) wordt de doeltreffendheid van de EU-steun voor biologische landbouw in twijfel getrokken. De huidige strategie vertoont aanzienlijke tekortkomingen, en het ontbreekt aan een visie en doelstellingen voor de biologische sector na 2030. Dankzij jaarlijkse EU-geldinjecties van miljarden euro’s is het biologisch landbouwareaal weliswaar toegenomen, maar er is te weinig aandacht voor de vereisten en behoeften van de sector. Bijgevolg blijft de biologische productie een nichemarkt, en de auditors waarschuwen dat de EU het doel voor deze sector bij lange na niet haalt. (Europese Rekenkamer, 23 september 2024)

Provincie Noord-Brabant ontvangt 3,3 miljoen euro vanuit het Rijk om bedrijventerreinen duurzaam en klaar voor de toekomst te maken. In totaal wordt het geld aan 104 bedrijventerreinen in Brabant uitgegeven. Deze terreinen zijn belangrijk voor de Brabantse economie en werkgelegenheid. Het subsidieprogramma loopt tot mei 2027 en helpt bedrijven om beter samen te werken bij het verduurzamen. (Persbericht provincie Noord-Brabant, 18 september 2024)

Het nieuwe kabinet heeft de ambitie om de overheidsfinanciën op orde te brengen. De nadruk op solide overheidsfinanciën is begrijpelijk. In de voorgaande kabinetsperiode vormde dit geen struikelblok, maar het huidige kabinet heeft een andere budgettaire uitgangspositie. Om prudent begrotingsbeleid te kunnen voeren, moet het kabinet een anker kiezen dat zorgt voor voldoende ruimte ten opzichte van de Europese 3%-tekortnorm. Onvoldoende marge ten opzichte van deze norm betekent dat het kabinet ervoor kiest om structureel op de vluchtstrook te rijden, terwijl trendmatig begrotingsbeleid veronderstelt dat men zoveel mogelijk binnen de grenzen van de gewone rijweg zelf blijft. (Persbericht Raad van State, 18 september 2024)

Versterking en vernieuwing van de democratie, de rechtsstaat en goed bestuur. Betere overheidsdienstverlening door slim gebruik te maken van technologie. Meer zelfredzaamheid voor de Caribische eilanden in het Koninkrijk en blijvend herstel en perspectief voor burgers van Groningen en Drenthe. Het kabinet reserveert in de begroting van 2025, € 200 miljoen voor een sterke rechtsstaat en goed bestuur en € 80 miljoen voor drie gerichte projecten in het Caribisch deel van het Koninkrijk. Met bijna € 3 miljard in 2025 voor herstel in Groningen en Noord-Drenthe, houdt het kabinet vast aan de belofte aan de bewoners van deze gebieden. (Persbericht ministerie van BZK, 18 september 2024)

Het nieuwe kabinet bekijkt beleidsthema’s in onderlinge samenhang. Dit is verstandig, maar helaas sluiten de plannen in de Miljoenennota niet goed aan op de ambities uit het regeerprogramma. Ook ligt de nadruk vooral op de korte termijn, waarmee het kabinet minder doet aan toekomstige uitdagingen. (Rabobank, 18 september 2024)

De verdeling van het provinciefonds moet ervoor zorgen dat de verschillende provincies de middelen ontvangen om uitvoering te kunnen geven aan de opgaven waar zij verantwoordelijk voor zijn. Dat is een ingewikkeld vraagstuk; niet alleen omdat de omvang en de aard van de opgaven per provincie verschillen, ook de wijze waarop zij daar invulling aan kunnen geven. Het is daarom niet mogelijk de toekomstige verdeling louter en alleen te destilleren uit bestaande uitgavenpatronen. Het verdeelvraagstuk van het provinciefonds vraagt om een langetermijnvisie op de taken van provincies, en keuzes van de fondsbeheerders. (Persbericht Raad voor het Openbaar Bestuur, 20 september 2024)

- Regeling specifieke uitkering ten behoeve van het opstellen en uitvoeren van woondeals derde tranche

- Kamerbrief bij PBL-rapport Monitor Nationale Omgevingsvisie 2024 2e vervolgmeting
- KNader rapport wetsvoorstel wijziging Wet op de huurtoeslag ter verbetering van de koopkracht en vereenvoudiging van de regeling

- Kamerbrief over analyse-instrument Mobiliteitsfonds
- Kamerbrief bij MIRT Overzicht 2025 en Deltaprogramma 2025

- Beslisnota Kamerbrief over voortgang Lelylijn en Nedersaksenlijn
- Kamerbrief met reactie op AWTI-advies verankeren sociaal- en geesteswetenschappelijk onderzoek in innovatie

- Kamerbrief over Klimaat- en energiemaatregelen augustusbesluitvorming 2024

- Reactie op het rapport 'Kennis van de toekomst' van het Rathenau Instituut

De wegen op orde, veilig openbaar vervoer en ruimte voor rivieren: dat zijn slechts een paar van de prioriteiten van minister Barry Madlener en staatssecretaris Chris Jansen van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor het komende jaar. Er is in 2025 € 14,7 miljard beschikbaar voor een sterke infrastructuur en een gezonde leefomgeving. Een belangrijk doel van het nieuwe kabinet is om snel nieuwe woningen te bouwen. Om te zorgen dat die nieuwe woningen ook bereikbaar zijn, is € 2,5 miljard beschikbaar voor de aanleg van nieuwe wegen en nieuwe voorzieningen voor het openbaar vervoer. (Persbericht ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, 18 september 2024)

In 2022 legden inwoners van Nederland 14,1 miljard km af met de trein. Dat is 52 procent meer dan in 2021, maar nog steeds 29 procent minder dan in 2019. Met bus, tram en metro werd in 2022 4,3 miljard kilometer gereisd. Dit is 40 procent meer dan in 2021, maar nog altijd ongeveer 24 procent minder dan in 2019. (Compendium voor de Leefomgeving, 19 september 2024)

Een flinke tegenvaller voor de aanleg van de Lelylijn, een nieuwe treinverbinding tussen Noord-Nederland en de Randstad. Er is 3 miljard euro gereserveerd voor het project, maar uit onderzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijkt dat voor de aanleg van de favoriete variant 13,8 miljard nodig is, nog los van beheer- en onderhoudskosten. (NOS Nieuws, 24 september 2024)

Nederland kan de hoge aantallen migranten niet aan. De asielopvang zit overvol, procedures duren te lang en de kosten rijzen de pan uit. Bovendien verergert de aanhoudende asielinstroom de problemen op het gebied van volkshuisvesting, gezondheidszorg en onderwijs. Om weer grip op de situatie te krijgen, komt dit kabinet met het strengste asielregime ooit. Via het beperken van de instroom, snelle procedures, lik op stuk richting overlastgevers, strenger grenstoezicht, beperken van nareis-mogelijkheden en stevig inzetten op terugkeer moet Nederland in Europa een koploper worden als het gaat om toelatingsregels. Het kabinet trekt hier € 95 miljoen in totaal voor uit in 2025. (Persbericht ministerie van Asiel en Migratie, 18 september 2024)