Nieuwsflits Stad en Regio

Stel je voor; een gemeente worstelt met het realiseren van (betaalbare) woningen, terwijl de provincie aandringt op natuurbehoud en het Rijk langskomt omdat zij een opgave heeft rond het realiseren van locaties voor militaire oefenterreinen en diezelfde gemeente daar wel geschikt voor acht. Het is een complex samenspel van belangen waar alle overheden in Nederland mee te maken hebben. Hoe krijgt regie in netwerken vorm en welke dilemma's duiken daarbij op? Aan de hand van een raamwerk met vier kernelementen van regie (wie regisseert, wie worden geregisseerd, waarvoor wordt geregisseerd én waarmee wordt geregisseerd) illustreren de onderzoekers in dit essay vier praktijkcasussen hoe regie in het fysiek domein vorm kan krijgen. (NSOB, 14 februari 2025)

Bij het opstellen van de Voorjaarsnota moeten keuzes worden gemaakt over bezuinigingen in 2026. Het Sociaal en Cultureel Planbureau roept het kabinet met haar rapport Sociale en Culturele Ontwikkelingen 2025 op om bij die keuzes aandacht te hebben voor de structurele ongelijkheid in ons land. De gevolgen van deze ongelijkheid zijn namelijk verstrekkend. Het zorgt niet alleen voor minder welzijn, maar leidt ook tot minder participatie en meer wantrouwen: tussen mensen onderling en richting de overheid. (Persbericht SCP, 18 februari 2025)

In een nieuwe editie van ESB (4841) aandacht voor het breder in kaart brengen van de welvaart. Met artikelen over: de vraag of voortdurende groei van het nationaal inkomen een vanzelfsprekende voorwaarde is voor vooruitgang en welvaart, kritische vragen bij de implementatie van 'brede welvaart', de maatschappelijke kosten-batenanalyse als een geschiktere methode dan de 'brede welvaartsanalyse' voor de beoordeling van concrete beleidsvoorstellen, de verdeling van welvaart Europa versus VS, nieuw zicht op ongelijkheid en de Brede Welvaartsindicator versus de ervaren welvaart. (ESB, 12 februari 2025)

Niet alle bevolkingsgroepen profiteren in gelijke mate van grote infrastructurele investeringen. Middelen om tot een eerlijker verdeling van de winst te komen met belastingen of gebiedsinvesteringszones zijn nog onderontwikkeld. Dat schrijft prof. dr. Frank van Oort in zijn perspectiefbijdrage ‘Meervoudige waardecreatie en brede welvaart bij infrastructuurprojecten in de metropoolregio Rotterdam-Den Haag’ in het kwartaalblad Real Estate Research Quarterly van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON). (Real Estate Research Quarterly, 14 februari 2025)

Het kabinet bijt zich vast op asielvermindering, maar angst voor asielzoekers komt vaak voort uit onzekerheid over huizen, zorg, inkomen. Daarvoor is investeren in bestaanszekerheid effectiever dan een asielstop. (SCP, 14 februari 2025)

Kwetsbare huishoudens kunnen ook dit jaar in aanmerking komen voor steun via een energiefonds. Dat is de uitkomst van een nieuwe ronde gesprekken tussen het kabinet en de energiesector. Er wordt nu gezamenlijk verder gewerkt om het fonds zo snel mogelijk te kunnen openen. (Persbericht ministerie van SZW, 14 februari 2025)

Hoe zorgen we ervoor dat groen volwaardig wordt meegenomen bij nieuwe uitbreidingslocaties? Anne-Mette Andersen heeft een oefenjaar achter de rug waarin ze met diverse partijen in de provincie Utrecht werkte aan concrete instrumenten, inclusief de financiering en bekostiging. Ze zet haar lessen en de ‘koppelkansen’ op een rij. (Gebiedsontwikkeling.nu, 14 februari 2025)

In grote steden staan speelplaatsen onder druk door de snelle groei en de hoge waarde van vierkante meters. Twee Rotterdamse architecten, Janna Bystrykh en Sanne van den Breemer, benadrukken het belang van speelplaatsen voor sociale cohesie en zien kansen voor groene, multifunctionele speelpleinen. In hun boek ‘Play!’ inventariseren ze 1.257 speelplekken en 6.300 speeltoestellen in Rotterdam. (Kennis van Stad en Regio, 14 februari 2025)

De Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) bevat ruim 200 miljoen gecontroleerde waarnemingen van plant- en diersoorten in Nederland. Vanaf 11 februari 2025 zijn deze natuurdata kosteloos te raadplegen. Hierdoor kan voortaan iedereen deze data inzien en gebruiken om de natuur beter te leren kennen, beschermen en beheren. (Persbericht ministerie LNV, 12 februari 2025)

Het omgevingsbeleid van de provincie Zuid-Holland is op allerlei onderdelen aangepast. Zo is het woonbeleid aangepast waardoor er meer sociale huurwoningen kunnen worden gerealiseerd. Ook zijn bedrijventerreinen beter beschermd en kunnen zij minder gemakkelijk worden omgezet naar een ander gebruik. Dit zijn slechts 2 voorbeelden van de vele wijzigingen die zijn doorgevoerd met de Herziening Omgevingsbeleid 2024. (Persbericht provincie Zuid-Holland, 18 februari 2025)

Het aangepaste wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting zorgt ervoor dat overheden kunnen sturen op hoeveel, waar en voor wie zij gaan bouwen. De wet moet zorgen voor voldoende betaalbare woningen, kortere procedures en gelijke kansen voor urgent woningzoekenden. Minister Mona Keijzer heeft vandaag het aangepaste wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. De minister Keijzer stelt voor om de Ladder voor nieuwe woningbouwlocaties te schrappen. Ook staat in het voorstel om – binnen uit te werken voorwaarden – toe te staan dat een mantelzorg- of familiewoning op eigen erf vergunningsvrij mag worden gebouwd. (Persbericht ministerie van VRO, 13 februari 2025)

Het wetsvoorstel dat moet regelen dat statushouders (asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen) geen voorrang meer krijgen bij sociale huurwoningen is klaar. Minister Keijzer van Volkshuisvesting heeft de plannen bekendgemaakt. (NOS Nieuws, 17 februari 2025)

Het kabinet neemt maatregelen om de doorstroom van statushouders vanuit de COA-opvang naar gemeenten te versnellen. Dit moet leiden tot meer ruimte in de asielopvang en voorkomt dat dit onbedoeld een permanent verblijf wordt. (Persbericht ministerie van Asiel en Migratie, 14 februari 2025)

Een huurverhoging van 4,5 procent per 1 juli blijft ook in 2025 betaalbaar omdat de gemiddelde huurquote voor huurders daalt. Dit blijkt uit onderzoek dat het Nibud voor Aedes (vereniging van Nederlandse woningcorporaties) heeft uitgevoerd. (Persbericht Nibud, 12 februari 2025)

In 2024 was de gemiddelde transactieprijs van een bestaande koopwoning 451 duizend euro. In het Noord-Hollandse Laren werd bij de verkoop van bestaande koopwoningen met gemiddeld 1,05 miljoen euro het meeste betaald, en in de Groningse gemeente Pekela met gemiddeld 250 duizend euro het minst. In 2024 waren er 2 gemeenten met een gemiddelde transactieprijs boven 1 miljoen euro, in 11 gemeenten lag deze onder de 300 duizend euro. (CBS, 17 februari 2025)

Gemeenten, marktpartijen en corporaties kunnen woningbouwprojecten met maanden dan wel jaren versnellen door met elkaar de planning slimmer te maken. Dit bleek tijdens de twee hackathons Parallel plannen die de provincie Zuid-Holland organiseerde. Hierbij gooiden teams rond woningbouwprojecten hun project in de snelkookpan. (Persbericht provincie Zuid-Holland, 12 februari 2025)

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft de bezwaren tegen het bestemmingsplan ‘Nijmegen Winkelsteeg Kanaalknoop Noord’ ongegrond verklaard. Hiermee is er groen licht voor de bouw van 2.700 woningen, 57.600 m2 voor bedrijven en 15.000 m2 aan voorzieningen. Kanaalknoop is één van de deelgebieden van gebiedsontwikkeling Winkelsteeg waar de gemeente 6.000 nieuwe woningen wil bouwen én 3.000 extra banen creëren. (Persbericht Raad van State, 12 februari 2025)

Woningbouwcorporaties Rochdale, Woonzorg Nederland en Wooncompagnie hebben samen met de gemeente en gebiedsontwikkelaar Heijmans afgesproken om te onderzoeken hoe zij het beste kunnen samenwerken aan de totale gebiedsontwikkeling van het Waterlandkwartier. Het is de bedoeling om de komende 15 jaar zo’n 1.800 woningen en rond de 23.500 m² (commerciële en maatschappelijke) voorzieningen aan het gebied toe te voegen. (Persbericht gemeente Purmerend, 14 februari 2025)

Op het terrein van de Wisselweg 33 in Almere, waar nu nog het voormalige kantoorpand van LeasePlan staat, moeten straks 1.000 nieuwe appartementen verrijzen. 85 procent van de huizen bestaat uit sociale en middenhuur en betaalbare koopwoningen. De rest wordt verhuurd in de vrije sector. Het plan heet De Verbinding en is bedacht door projectontwikkelaar Artikel 22. (Persbericht gemeente Almere, 14 februari 2025)

Woningcorporaties De Goede Woning, Stedelink en Vidomes en de gemeente Zoetermeer bundelen hun krachten om 400 tot 700 extra woningen te realiseren. Dit willen ze bereiken door bestaande gebouwen uit te breiden via optoppen, aanplakken en uitplinten. Met de ondertekening van de intentieovereenkomst bevestigen de partijen hun gezamenlijke ambitie en zetten zij een stap vooruit in deze vernieuwende aanpak. (Persbericht gemeente Zoetermeer, 17 februari 2025)

De woningnood wordt steeds nijpender terwijl bouwprojecten lang duren. Het Rijksvastgoedbedrijf draagt bij aan een oplossing door veel voorwerk te verrichten bij de verkoop van vastgoed. Zo ook bij een voormalig gevangenisterrein in Hoorn. Het RVB heeft de grond in Hoorn verkocht aan Brolan Vastgoed. De ontwikkelaar gaat 265 woningen bouwen, waarvan 38 procent sociale huur, 27 procent middelduur (koop of huur) en 35 procent vrije sector (koop of huur). (Rijksvastgoedbedrijf, 13 februari 2025)

Deze verkennende beschouwing onderzoekt de verschuiving van economische groei als leidend paradigma naar een waarden- en duurzaamheidsgedreven economie. Het document behandelt de opkomst van groene groei en de-growth in de afgelopen decennia, en recente initiatieven zoals brede welvaart en donut-economie. Ook in de ruimtelijke wetenschappen en stedenbouwkundige vakliteratuur komt er steeds meer aandacht voor post-growth (Cities), zowel in wetenschappelijk onderzoek als in stedenbouwkundige praktijk. Met een kritische blik op de klassieke economische modellen worden alternatieve benaderingen besproken, waaronder brede welvaart, donut-economie en community wealth building. Vanuit een stedelijke invalshoek worden de implicaties voor Amsterdam belicht en wordt de vraag gesteld welke nieuwe economische denkmodellen nodig zijn om binnen planetaire grenzen te opereren en sociale rechtvaardigheid te bevorderen. (Gemeente Amsterdam, 12 februari 2025)

Maar iets minder dan de helft van de werkgevers organiseert vanwege de krapte het werk op een andere manier. Nog steeds hebben 6 op de 10 werkgevers last van de krapte op de arbeidsmarkt. Dit blijkt uit een grootschalig UWV-onderzoek onder werkgevers. Ruim de helft van de vacatures is moeilijk vervulbaar, het anders inrichten van functies is een goede oplossing voor het tekort aan personeel. (Persbericht UWV, 18 februari 2025)

Nederland is volop in de race om de Einstein Telescope te mogen bouwen. De provincie Limburg, wetenschapsfinancier NWO en de rijksoverheid hebben een belangrijke stap vooruit gezet om samen met partners in Duitsland en België het grootste wetenschappelijke bouwproject ooit binnen te halen: de oprichting van Einstein Telescope Nederland (ET-NL). (Ministerie OCW, 12 februari 2025)

In het kader van het onderzoeksprogramma Red&Blue gaf Deltacommissaris Co Verdaas onlangs zijn visie op het waterbeheer in Nederland, dat steeds meer onder een vergrootglas ligt. Nederland heeft veel te doen, of het nu de waterkwaliteit, de kwantiteit of de veiligheid betreft. Waarbij de grenzen van de technische maakbaarheid in zicht komen. (Gebiedsontwikkeling.nu, 17 februari 2025)

Waterschap Vallei en Veluwe maakt zich zorgen over de negatieve effecten van veranderend grondgebruik. Doordat veehouders in ons beheergebied gebruik maken van bestaande regelingen om hun bedrijfsactiviteiten te beëindigen, verdwijnt permanent grasland. Daarvoor in de plaats zien we op steeds meer plekken akkerbouw, bomenteelt en bollenteelt. Dat zijn activiteiten die een aanmerkelijke verslechtering van waterkwaliteit en waterkwantiteit tot gevolg hebben en het behalen van bijvoorbeeld de KRW(Kader Richtlijn Water)-doelen extra onder druk zetten. Het college van dijkgraaf en heemraden heeft zijn zorgen geuit in een brief aan ministers Wiersma en Madlener en de colleges van Gedeputeerde Staten van Gelderland, Utrecht en Overijssel. (Persbericht Waterschap Vallei en Veluwe, 12 februari 2025)

Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. In dit paper voor het Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk 2024 laten de onderzoekers van PBL zien dat er de afgelopen jaren stappen gezet zijn richting een klimaatneutraal mobiliteitssysteem. Tegelijkertijd liggen er nog uitdagingen, zowel op het gebied van technologie als gedrag. (Planbureau voor de Leefomgeving, 18 februari 2025)

Het plannen van wind- en zonneparken op land moet helemaal terug naar de provincies, vindt de Tweede Kamer. Een meerderheid stemde vandaag voor een motie om de 'energieregio's' af te schaffen. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei zegt juist dat de energieregio's heel succesvol zijn. Ook de regio's en deskundigen zijn sceptisch over de motie. (NOS Nieuws, 12 februari 2025)

Mooi dat principe ‘water en bodem sturend’, maar hoe geven partijen daar concreet vorm aan? Het onderzoeksproject ‘Op Bodembasis’ van bureau BoschSlabbers en partners levert daar stukje bij beetje de ingrediënten voor op. Na een eerste ontwerpend onderzoek ligt er nu een handboek met praktische inzichten, compleet met inspirerende toekomstbeelden: de droombodems. “Deze handvatten nodigen uit om anders te gaan denken.” (Gebiedsontwikkeling.nu, 18 februari 2025)

Marlies Honingh laat in haar essay zien hoe de democratie ons houvast kan bieden wanneer we de energietransitie niet alleen zien als een technische, maar ook als een maatschappelijke en bestuurlijke transitie. Zij presenteert de metafoor van zeilen op stromend water om te laten zien hoezeer we ten tijde van een transitie te maken hebben met onvoorspelbaarheid. Marlies bepleit de houvast die de democratie ons, als gezamenlijke betekenis gevende institutie, kan geven. Verschijnt in een reeks van essays van NP RES waarin een breed scala aan denkers om hun reflecties en ideeën is gevraagd. (NSOB, 14 februari 2025)

In Almere ontwikkelen netbeheerder, gemeente én private partijen een ‘balanswijk’. De premisse: als energie volledig lokaal opgewekt en verbruikt wordt, doen netcongestie-problemen er niet toe. Het doel: een blauwdruk ontwerpen voor energieneutrale wijken, die op veel meer plekken in Nederland navolging kan krijgen. (Gebiedsontwikkeling.nu, 13 februari 2025)

De Nederlandse akker- en tuinbouw staat voor grote uitdagingen zoals het verminderen van de emissies naar het water, het verbeteren van de biodiversiteit in het boerenland en het aanpassen aan klimaatverandering. Volgens de PBL-publicatie Uitdagingen voor de akker- en tuinbouw kunnen boeren dat alleen in samenwerking met overheden, afnemers en toeleveranciers. Een gedragen langetermijnvisie om de doelen te halen is urgent. Een gemeenschappelijke duurzaamheidsstandaard kan het makkelijker maken om te komen tot langetermijnafspraken voor beloningen van milieu- en natuurprestaties. (Planbureau voor de Leefomgeving, 12 februari 2025)

Energiezuinige huurwoningen in de vrije sector realiseren een hogere huurprijs dan minder duurzame woningen. De huurprijsstijging varieert van +3,5% voor een A-label tot +12% voor een A++++-label. Onzuinige energielabels kennen daarentegen een korting: -2,7% voor een C-label tot -12,3% voor een E-label. Sinds de energiecrisis van 2022 zijn de premies voor energiezuinige woningen toegenomen, vooral bij meergezinswoningen. Deze conclusies trekken vastgoedonderzoekers Dewi Anakram, Martijn Dröes en Arthur Marquard in hun artikel ‘Split incentives, energielabels en woninghuren’ in het kwartaalblad Real Estate Research Quarterly. (Real Estate Magazine, 16 februari 2025)

De Universiteit Utrecht heeft 170 locaties met afwijkende PFAS-concentraties gevonden in het Nederlandse oppervlaktewater. Dit blijkt uit een verkenning in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). De ILT spoort de verantwoordelijke bedrijven van PFAS-vervuiling op om passende maatregelen te nemen. (Inspectie Leefomgeving en Transport, 18 februari 2025)

Een autodeel-initiatief, een repaircafé en een lokale energiecoöperatie. Alle drie initiatieven die bijdragen aan een meer duurzame en sociale wijk. Deze, en nog veel meer andere voorbeelden komen voorbij in de podcast ‘De duurzame wijk’. Deze podcast is tot stand gekomen als onderdeel van het onderzoeksproject ‘Het versnellen van een rechtvaardige klimaattransitie op wijkniveau’ van het Klimaatonderzoek Initiatief Nederland. (Klimaatplein, 18 februari 2025)

Het PBL en de VU reflecteren in dit rapport op het programma Agenda Stad, dat zich richt op concrete stedelijke transitieopgaven. Maatschappelijke transformatie krijgt in dit programma handen en voeten via een experimentele en lerende aanpak om stedelijke vernieuwing te realiseren. Deze aanpak houdt in dat gemeenten samen met maatschappelijke partners, de rijksoverheid City en Town Deals (overeenkomsten) sluiten rond lokale, stedelijke opgaven die spelen op thema’s zoals mobiliteit, wonen, werken en leefbaarheid. Het doel is om samen tot nieuwe en creatieve oplossingen te komen voor deze opgaven. (Planbureau voor de Leefomgeving, 18 februari 2025)

- Kamerbrief bij tweede nota van wijziging Wet versterking regie volkshuisvesting

- Kamerbrief over kostenstijging KKRW Uitvoeringsprogramma Rijkswaterstaat

- Kamerbrief voortgang Digital Trust Center

- Kamerbrief Voortgangsupdate routekaart energieopslag 2024

- Aanpak Nederland van het slot - perspectief voor sectoren en herstel van natuur
- Kamerbrief over stikstof- en klimaatbeleid
- Kamerbrief openstelling Nationale Databank Flora en Fauna

- Positief besluit Tijdelijk Noodfonds Energie

Als het kabinet 110 miljoen euro bezuinigt op het openbaar vervoer komt de bouw van 300.000 woningen in gevaar. De nieuw te bouwen woningen moeten goed bereikbaar zijn. Zonder goed ov is dat onmogelijk. De Metropoolregio Rotterdam Den Haag en de Vervoerregio Amsterdam roepen het kabinet dan ook op af te zien van de voorgenomen bezuiniging. (Persbericht Metropoolregio Rotterdam Den Haag, 17 februari 2025)

TU/e onderzoekers geven aan: “Het debat over de conflicten tussen fatbikes, bromfietsen en fietsen overschaduwt het echte probleem: auto’s krijgen te veel ruimte.” (Persbericht TU Eindhoven, 17 februari 2025)

De bevolking van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) groeide in 2024 met bijna 17.000 personen naar 2,62 miljoen inwoners. De groei vond plaats in 24 van de 30 gemeenten. In zes gemeenten daalde het aantal inwoners in 2024. (Metropoolregio Amsterdam Nieuws, 12 februari 2025)